Tuesday, May 15, 2012

NHẬN ĐỊNH VỀ MỘT SỐ TÌNH HÌNH HIỆN NAY CỦA ỦY BAN CÔNG LÝ VÀ HÒA BÌNH





Ngày 15-5-2012, nhân k nim 121 năm Thông đip Rerum Novarum (Tân S) ca Đc Giáo Hoàng Lê-ô XIII, y Ban Công lý và Hòa bình / HĐGM Vit Nam đã công b bn Nhn đnh v mt s tình hình ti Vit Nam hin nay. Trong phn m đu, y Ban nói rõ lý do công b Nhn đnh: "Thư chung hu Đi hi Dân Chúa năm 2010 mi gi tt c các thành viên ca Giáo Hi Công giáo ti Vit Nam c gng nhn din và phân đnh “hin trng xã hi Vit Nam dưới ánh sáng đc tin”. Chính trong vin tượng đó, y ban Công lý và Hòa bình thuc Hi đng Giám mc Vit Nam mun bày t mt vài thao thc, suy nghĩ và nhn đnh v tình hình Đt nước, va vi tư cách công dân, va vi tư cách Kitô hu."

NHẬN ĐỊNH
VỀ MỘT SỐ TÌNH HÌNH TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY

Ch trương đi mi đã giúp Vit Nam hòa nhp vào dòng chy chung ca nhân loi và đưa đt nước t mt nn kinh tế nghèo nàn đến mt trong nhng nước có tăng trưởng kinh tế cao nht châu á. Tiến trình hi nhp được c th hóa qua vic Vit Nam tr nên thành viên ca khi ASEAN, tham gia APEC, gia nhp WTO. Vit Nam cũng đã thiết lp quan h ngoi giao vi nhiu quc gia, tham gia vào nhiu t chc quc tế và thu hút đu tư ca nhiu tp đoàn nước ngoài. Xã hi ngày càng tr nên năng đng, sáng to và nhìn chung có v giàu có hơn. Nhưng tình hình gn đây cho thy nn kinh tế Vit Nam đang mt đnh hướng, thiếu tính bn vng và nhân bn, vì đi mi kinh tế không song hành đi mi chính tr, cũng như tăng trưởng kinh tế không ni kết vi phát trin xã hi và phát trin con người toàn din.

Thư chung hu Đi hi Dân Chúa năm 2010 mi gi tt c các thành viên ca Giáo Hi Công giáo ti Vit Nam c gng nhn din và phân đnh “hin trng xã hi Vit Nam dưới ánh sáng đc tin”. Chính trong vin tượng đó, y ban Công lý và Hòa bình thuc Hi đng Giám mc Vit Nam mun bày t mt vài thao thc, suy nghĩ và nhn đnh v tình hình Đt nước, va vi tư cách công dân, va vi tư cách Kitô hu.

1. Nn kinh tế Vit Nam

Sau gn hai thp niên đt tăng trưởng kinh tế cao, Vit Nam đã ra khi nhóm các nước có thu nhp thp nht, nhưng tình trng my năm gn đây cho thy nn kinh tế Vit Nam đang bc l nhng nguy cơ nghiêm trng, tác đng trc tiếp đến cuc sng ca người dân và tương lai ca đt nước. Biu hin rõ nht là qun lý kinh tế yếu kém, các tp đoàn Nhà nước thua l nng, doanh nghip phá sn càng nhiu ngân hàng lãi càng ln, lm phát tăng cao, chênh lch giàu nghèo ni rng, cht lượng cuc sng ca đi đa s dân chúng gim sút, nhiu người rơi tr li tình trng nghèo trước đây… Phi chăng mô hình kinh tế hin ti đang làm giàu cho nhóm đc li hơn là cho toàn dân?

Đnh hướng kinh tế ly quc doanh làm ch đo đã to ra đc quyn và lm quyn, làm méo mó s vn hành cn có ca nn kinh tế th trường. Doanh nghip nhà nước đóng góp ít vào tăng trưởng kinh tế nhưng li nhn nhiu đc quyn đc li, gây bt công và kìm hãm s phát trin ca khi tư nhân. N nước ngoài và thâm thng mu dch đã và đang gia tăng khiến nn kinh tế b suy yếu và l thuc. Lm phát gia tăng cũng làm tăng đói nghèo, gây khó khăn hơn cho cuc sng ca người dân và c các doanh nghip. Đình công tiếp tc tăng cao chng t quyn li ca công nhân chưa được bo v tha đáng. Mt s ch trương không hp lòng dân mà vn được Nhà nước tiến hành như v khai thác bô-xit Tây Nguyên hoc d án xây nhà máy đin ht nhân tnh Ninh Thun.

2. Lut đt đai

Lut đt đai hin hành, va đi ngược t nhiên, va không tôn trng Tuyên ngôn quc tế v nhân quyn. Đó là nguyên nhân ca khong 80% các khiếu kin trong nước. Các v khiếu kin này đã đi t khiếu ni cá nhân đến khiếu kin tp th; t khiếu kin bng đơn t đến tp hp phn đi và nay là dùng vũ khí chng li vic thu hi đt.

Lut đt đai qui đnh đt đai thuc s hu toàn dân, nhưng do Nhà nước qun lý đã làm cho hàng triu người cm thy mt đt và chng có quyn t do hành x trên “mnh đt ông bà t tiên”. Trên thc tế, s hu toàn dân không phi là phương thc qun lý đt đai tt nht, còn vic Nhà nước làm ch s hu đã phát sinh đc quyn, đc li ca chính quyn các cp trong vic quy hoch và thu hi đt cho các d án, tước mt quyn căn bn ca người dân.

Vn đ gây bc xúc nhiu nht trong vic thu hi đt là giá đn bù. Mun gii quyết tranh chp v giá đn bù gia người b thu hi đt và cơ quan chc năng hoc các nhà đu tư, thì phi làm sao đ người b thu hi đt được đn bù ngang giá vi tài sn ca h b trưng dng và cuc sng ca h phi tt đp ngang hay hơn trước khi b trưng dng. Vì giá đt tăng gp bi sau khi quy hoch, nên người b thu hi đt cn được chia phn s chênh lch giá c này bng nhiu cách khác nhau. Điu cn thiết là nên cp tc sa đi Lut đt đai đ người dân được quyn s hu đt và hn chế ti đa quyn thu hi đt ca các cp chính quyn.

3. Môi trường xã hi

Xã hi Vit Nam đang bc l nhiu hin tượng rt đáng quan ngi. Ni bt nht vn là hai tt xu đã được Hi đng Giám mc Vit Nam cnh báo t năm 2008, đó là gian di và bo lc. Chúng không nhng phô bày nơi đường ph, trên thương trường và các phương tin thông tin đi chúng, mà còn xâm nhp vào công s và hc đường. Dư lun đang bc xúc vì hin tượng l lùng là ti mt s nơi, cơ quan công quyn li s dng bo lc phi pháp đ gii quyết các khiếu kin dân s.

Bên cnh nhng t nn đang tác hi xã hi Vit Nam hôm nay, nhiu người âu lo vì khuynh hướng sng hưởng th, chp git, coi trng đng tin, vô cm trước ni đau ca đng loi… Hin tượng này chng t tình trng thiếu vng các giá tr đo đc nn tng làm chun mc cho đi sng xã hi, vì vy mt s người đã cnh báo v mt xã hi lch chun hay phi chun.

Tham nhũng đã được coi là đi ha ca quc gia, ngày càng tinh vi và nghiêm trng hơn, nhưng cho đến nay chưa mt v án nào xng tm được đưa ra xét x đ răn đe, làm gim sút nim tin ca người dân nơi công quyn.

Các v khiếu kin, ch yếu liên quan đến đt đai, trong đó có đt tôn giáo, vn tiếp din phc tp và ngày càng trm trng, gây bt an và căng thng xã hi. V vic Tiên Lãng, Hi Phòng, và Văn Giang, Hưng Yên, gây xúc đng mnh m trên tt c nhng người Vit Nam có tâm huyết, buc Nhà nước phi nhìn li cách gii quyết vn đ, mà ct yếu là sa đi Lut đt đai v mt hn đin, thi hn s dng đt và giá đn bù…, nếu chưa đi đến ch nhìn nhn quyn tư hu chính đáng ca công dân.

Mt yêu cu cp bách khác là cn thay đi l li làm vic ca quyn, không minh bch và thiếu chuyên môn ca cán b. Biu hin rõ rt nht s áp đt ca Nhà nước v quan đim và cách sng trong xã hi, đó là s phân bit đi x trong chính sách công gia các cá nhân làm vic cho Nhà nước vi các doanh nhân và người lao đng t do, gia người dân thành th và người nhp cư ngoi tnh.

4. Lĩnh vc pháp lut

Hiến pháp và pháp lut ca mi quc gia phn ánh tính đc thù và cá bit theo truyn thng văn hóa dân tc mình, nhưng cũng không vì thế mà bt chp nhng chun mc pháp lý quc tế. Vit Nam có mt h thng pháp lut đ s, nhưng không hiu qu t lp pháp đến hành pháp, vì thiếu s công khai, minh bch, và nht là thiếu s đc lp v tư pháp.

Vic áp dng lut pháp chưa nghiêm minh và tùy tin, nht là cp đa phương, đã dn đến nhng oan sai và đôi khi đy người dân đến bước đường cùng. B lut t tng hình s đã quy đnh các th tc bt người; vy mà trong mt s trường hp, vn có các công dân b bt sai trái vi các quy đnh ca b lut y, cũng như vi các tuyên ngôn và công ước quc tế mà Vit Nam đã tham gia.

Vic giam gi người không qua xét x được che đy dưới t ng “đưa vào cơ s giáo dc” có thi hn và áp dng cho nhng người bày t s bt đng chính kiến là mt hình thc vi phm quyn cơ bn ca con người. Hình thc “giáo dc” này thc ra là mt bin pháp mà thc dân Pháp s dng nước ta, sau đó được lp li bng Ngh quyết 49/NQ-TVQH ngày 20/6/1961 ca y ban Thường v Quc hi và đã là cơ s pháp lý cho vic tp trung ci to các công chc và quân nhân chính quyn Min Nam cũ. Sau này có mt chuyn biến tt đp v bin pháp này khi Pháp lnh x lý vi phm hành chính ban hành năm 1989 không s dng nó na. Nhưng vi Pháp lnh năm 1995, nó li được tái lp dưới cái tên hin nay và được Pháp lnh năm 2002 ni tiếp. Hy vng trong ln ban hành ti v x lý vi phm hành chính, kiu “giáo dc” y s được bãi b.

Căn bnh trm kha trong qun lý và điu hành ca các cp chính quyn ch được gii quyết khi Vit Nam xây dng mt Nhà nước pháp quyn thc s và hình thành mt xã hi công dân năng đng. Bt chp nhng khó khăn hin ti, đây là mt xu thế không th đo ngược.

5. Biên cương, hi đo và ch quyn quc gia

Vào nhng thp niên cui cùng ca thế k XX, Bin Đông đã mt vài ln ni sóng. Nhưng trong nhng năm gn đây, s căng thng đã lên đến mc đ nguy him. Nhà cm quyn Trung Quc mt mt dùng li l hoa m, vi thông đip rt êm tai, nhưng mt khác, các hành đng ca h v ch quyn trên Bin Đông ngày càng phn ánh rõ rt ch trương Đi Hán.

Trong khi đó, bên Vit Nam, phn ng ca Nhà nước xem ra quá yếu t, to c cho các lc lượng thù nghch ln ti. Khó hiu hơn na là vic chính quyn đã mnh tay đàn áp các t chc và các cá nhân yêu nước phn đi hành đng xâm lược trng trn. Thái đ lp l, thiếu nht quán ca các nhà lãnh đo trong vn đ phân đnh lãnh th vùng biên gii và bo v ch quyn Bin Đông đang gây bt bình trong dư lun. Nhiu nhân sĩ và các nhà trí thc tâm huyết đã lên tiếng cnh báo nhng nguy cơ v an ninh quc gia do mt s d án cho nước ngoài khai thác bô-xít và thuê đt, thuê rng. Mt khác, các thông tin v lĩnh vc này không đy đ, chm chp và thiếu công khai. Điu trước mt đã xy ra là “lao đng ph thông” nước ngoài t vào Vit Nam đ thc hin các d án trên đang gây bt n cho xã hi hin ti và v lâu dài.

6. Môi trường sinh thái

Theo d báo ca các cơ quan chuyên môn, Vit Nam s là mt trong bn nước phi gánh chu hu qu nghit ngã nht ca biến đi khí hu. Nguyên nhân mt phn do tác đ#ng ca biến đi khí hu toàn cu, nhưng mt phn khác do chúng ta thiếu quan tâm đến môi trường sinh thái và tính bn vng trong phát trin.

Điu đáng quan ngi nht là chúng ta vng v và vi vàng trong khai thác tài nguyên. Nhng năm gn đây Nhà nước đã cho nước ngoài đu tư nhiu d án có nguy cơ hy hoi môi trường, thay đi h sinh thái và làm biến đi khí hu: khai thác bô-xit ti Tây nguyên, cho thuê rt nhiu khu rng đu ngun thuc 18 tnh t Bc chí Nam, rt nhiu tnh đã khoanh bin và b bin cho các công ty ngoi quc thuê đ xây khách sn, lp bãi tm hoc các d án khác, mà không quan tâm đến môi trường sinh thái.

7. Vai trò ca Trí thc

Gn 1000 năm trước, cùng vi vic thành lp Quc T Giám, t tiên chúng ta đã nhn thc sâu sc rng: “Hin tài là nguyên khí ca quc gia, nguyên khí thnh thì thế nước mnh mà hưng thnh, nguyên khí suy thì nước yếu mà thp hèn” (Bia Văn Miếu). Điu này vn luôn đúng và càng đúng hơn cho k nguyên cht xám, thi đi ca nn kinh tế tri thc hôm nay.

B ra ngoài hin tượng gia tăng đt biến s lượng các tiến sĩ mà cht lượng còn đáng nghi ngi, Vit Nam còn khá nhiu hin tài đích thc, nhng trí thc thc tài và có tâm huyết vi nước, vi dân. Ch tiếc rng vai trò ca h chưa được coi trng, có khi còn b gt ra bên l hoc b kỳ th, mà nguyên nhân, trong nhiu trường hp, ch là do s khác bit v quan đim đánh giá hin thc xã hi hoc v tm nhìn tương lai ca Dân tc. Phi chăng cơ chế Nhà nước bt cp và chưa đ m rng đ thu hút người tài, cũng như chưa ci t cho phù hp vi đòi hi ca xã hi tân tiến? Bao gi vai trò ca xã hi dân s được nhìn nhn và thc s có cơ hi tích cc góp phn xây dng đt nước?

8. Giáo dc và Y tế

Tương lai ca Dân tc tùy thuc phn ln vào giáo dc. Không th ph nhn rng nn giáo dc quc gia đã sn sinh mt s nhân tài và góp phn vào vic phát trin Đt nước. Nhưng nhìn chung, trong my thp niên qua, nn giáo dc ca chúng ta có quá nhiu bt cp v ni dung, phương pháp dy và hc… Vit Nam đã có nhiu n lc “ci cách giáo dc” nhưng không đi đến nhng đt phá thc cht. Vì sao? Phi đau đn mà nói rng vì chúng ta thiếu hn mt triết lý giáo dc mang tính nn tng và chiến lược lâu dài.

Hu qu thê thm ca thc trng trên là nhng gì chúng ta đang nhìn thy trước mt: Gia tăng các t nn khng khiếp trong hc đường, ti phm tui hc sinh sinh viên ngày càng nhiu, gian di trong thi c tr thành bình thường, bng cp gi hay nguy him hơn na, bng cp tht mà kiến thc gi. Kết qu cay đng là Đt nước có nguy cơ b tt hu v nhiu phương din.

Nh áp dng các công ngh mi, y tế Vit Nam trong thi gian qua đã đt được mt s thành tu trong vic khám cha bnh và y tế d phòng. Nhân viên y tế ngày càng được đào to bài bn và có chuyên môn cao hơn. Nhưng do h qu ca nn giáo dc nói trên, cũng như khuynh hướng tp trung vào sc khe th cht và thiếu đnh hướng y tế toàn din, nên h thng y tế đang b sa ly. Bên cnh tình trng quá ti trm trng ti các bnh vin Trung ương và vic tăng vin phí nh hưởng mnh ti người nghèo, dư lun nói nhiu đến s vô cm, nhũng nhiu, thiếu trách nhim và phm cht đo đc ca nhân viên y tế

Nhà nước đã kêu gi “xã hi hóa” giáo dc và y tế, thiết tưởng nên to điu kin đ các tôn giáo trong nước được tham gia trc tiếp vào hai lĩnh vc này.

9.Lĩnh vc tôn giáo

Trong thi gian qua, nhà cm quyn đã to cơ hi thun tin cho các sinh hot tôn giáo, hu hết các cơ s tôn giáo b tàn phá trong thi chiến tranh đã được trùng tu, nhiu cơ s mi đã và đang được xây dng. Tuy nhiên, qui đnh pháp lut liên quan đến các tôn giáo vn còn nhiu bt cp và chưa đáp ng được nguyn vng ca các tín đ, c th nht là v tư cách pháp nhân ca các t chc tôn giáo. Đim mu cht là các tôn giáo đã được nhìn nhn, nhưng li chưa có tư cách pháp nhân, nên không th thc thi và bo v các quyn hiến đnh ca mình, như các t chc xã hi và ngh nghip khác.

Hin nay, Nhà nước d đnh ban hành mt Ngh đnh “Quy đnh chi tiết và bin pháp thi hành mt s điu ca Pháp lnh Tín ngưỡng tôn giáo”, thay thế Ngh đnh s 22/2005/NĐ – CP ngày 01-03-2005. Tht đáng hoan nghênh nếu văn bn này được son tho trên tinh thn đi mi, thc s cu th đ to thun li cho tín đ các tôn giáo được t do hot đng, góp phn vào vic phc v đng bào và bo v T quc. Nhưng mt s người đang băn khoăn vì s văn bn này li là mt bước tht lùi, so vi Ngh đnh nêu trên. Câu hi nn tng là bao gi các công dân có tôn giáo được đi x bình đng vi các công dân khác, theo Hiến pháp và Dân lut, mà không cn đến mt Pháp lnh Tín ngưỡng tôn giáo na?

* * *

Nhng nhn đnh trên đây phát xut t nim tin Kitô giáo và trách nhim công dân vi ước nguyn góp phn nh bé ca mình vào công cuc xây dng mt đt nước phát trin vng bn, dân ch và nhân ái. Trong vn đ này, hun t ca Đc Giáo hoàng Bênêđictô XVI, ngày 27-06-2009, vi các Giám mc Vit Nam vn là đnh hướng căn bn ca y ban Công lý và Hòa bình: “Giáo Hi không h mun thay thế Chính quyn, nhưng ch mong rng trong tinh thn đi thoi và hp tác tôn trng nhau, Giáo Hi có th góp phn mình vào đi sng ca đt nước, nhm phc v tt c mi người dân”.


Ngày 15 tháng 5 năm 2012,
k nim 121 năm Thông đip Rerum Novarum (Tân S)
UY BAN CÔNG Lý & HòA BìNH/ HĐGMVN

No comments:

Post a Comment