Friday, May 20, 2011

NƯỚC MỸ VẪN LÀ BÁ CHỦ TRONG 100 NĂM TỚI !



Thomas Friedman là nhà báo ni tiếng người M vi mt s tác phm best sheller, Gi đây li thêm mt cái tên mt tác gi khác cũng Friedman, nhưng là George Friedman vi mt cun cũng thuc hng nóng bng mang tên: “The Next 100 Years: A Forecast for the 21st Century” (100 năm ti: Mt d báo cho thế k 21).
George Friedman, người sáng lp và là Ch tch viện D báo chiến lược STRATFOR, mt think-tank (túi khôn) hàng đu thế gii tng d báo chính xác mt s s kin chiến lược. Ông này là người Hungary gc Do Thái theo gia đình di cư sang M, hin sng ti bang Texas.
Nhng tư tưởng ca Geogre Friedman có nhiu đim thú v. Đã được dch gi ni tiếng Nguyn Hi Hoành lược ghi li từ cuốn sách đáng đ cho chúng ta suy ngm.

 Nước M còn chưa trưởng thành

Friedman d báo trong thế k XXI nước M vn dn đu thế gii, thm chí ông nói bây gi nước M hãy còn là đa tr (?), thp niên 50 thế k này mi tr thành siêu cường đích thc và thp niên 60 mi là thi đi vàng son ca M.
D báo y khác vi quan đim ca Zbigniew Brzezinski, Henry Kissinger, Stephen Brooks, William Wohlforthhoc ca Martin Jacques (trong cuKhi Trung Quc thng tr thế gii [4]), cũng như nhiu d báo rt xu v kinh tế M trong cuc khng hong kinh tế hin nay. Nó gii gáo nước lnh lên nhng cái đu phát st sau khi đc sách ca Lưu Minh Phúc cho rng trong thế k XXI Trung Quc s thay M lãnh đo thế gii.
Friedman d báo da trên quan đis thc lch s và tình trng đa-chính tr quyết đnh tt c, Friedman nhn đnh: nước M đã xây dng được mnn văn hoá và chế đ chính tr tiên tiến nht thế gii.
Trên thc tế, văn hoá M đang dn đu thế gii, có sc lan to và chiếm lĩnh mnh m. Nhc pop, vũ điu rock and roll cũng như đ ăn thc ung fastfood và CocaCola... được gii tr khp nơi ưa chung. Hollywood thng tr đin nh 5 châu. Truyn thông M dn đu truyn thông thế gii. Văn hoá chính tr-tư tưởng ca M rt phát trin, h luôn có nhiu nhà tư tưởng, nhà chính tr hc hàng đu, chiếm lĩnh mt trn tư tưởng thế gii. KHKT, còn giáo dc đi hc thì khi phi nói.  
Tư tưởng dân ch bình đng sinh ra châu Âu nhưng ny mm và thành cây lá sum sê trên đt M khi châu Âu còn ngt ngt dưới ách phong kiến. Gii tinh hoa (elite) M đã hp thu được tinh hoa ca gii tinh hoa châu Âu và biến nó thành hin thc, xây dng nên mt chế đ chính tr không ging bt kỳ quc gia nào. Hiến pháp M 1787 là b hiến pháp thành văn đu tiên ca giai cp tư sn trong lch s thế gii. Nó da trên cơ s tư tưởng dân ch tư sn, đu tiên dng nên mt quc gia có đc trưng là chế đ cng hòa, chế đ liên bang, chế đ Tng thng, chế đ tam quyn phân lp, chính ph dân bu, chế đ nhim kỳ ca người lãnh đo.
Cơ chế y bo đm dân ch hóa trình t ra quyết sách, tránh được s lm dng chc quyn. Tuy chưa sang M nhưng Karl Marx tng hết li ca ngi nước này. Trong bài Hình thái ý thc ca nước Đc, Marx viết: “Thí d hoàn thin nht v quc gia hin đi là Bc M.” Trong Siêu hình hc chính tr kinh tế hc, Marx gi nước M là “quc gia tiến b nhanh nht ti Bc M” [5]. Sc sng ca mô hình chính quyn M th hin ch t ngày lp quc (1776) đến nay nước này chưa h có đo chính hoc cách mng lt đ chính ph. Khó tìm được nước ln nào có nn chính tr n đnh, được lòng dân lâu như vy.
Dù tng phm không ít sai lm nhưng nước M đã đng vng và chiến thng trong hai cuc thế chiến và chiến tranh lnh, vượt qua các cuc khng hong kinh tế vô cùng trm trng. Được như vy trước hết là do cơ chế chính tr phát huy được vai trò làm ch ca toàn dân, h tìm ra được nhng nhân vt tinh hoa ca đt nước và bu vào chc v lãnh đo. Nh thế ch sau 150 năm dng nước, M đã tr thành siêu cường bá ch thế gii. Trung tướng Lưu Á Châu, chính y trường Đi hc Quc phòng Trung Quc nói: Chế đ cán b, chế đ tranh c ca M có th bo đm nhng người quyết sách đu là tinh hoa. Bi kch ca Trung Quc chúng ta, ln đến nhà nước, nh ti tng đơn v, phn ln tình hình là người có tư tưởng thì không quyết sách, người quyết sách thì không có tư tưởng. Có đu óc thì không có cương v, có cương v thì không có đu óc. Nước M ngược hn li, cơ chế hình tháp ca h đưa được nhng người tinh hoa lên. Nh thế, mt là h không mc sai lm; hai là h ít mc sai lm; ba là mc sai lm thì có th nhanh chóng sa sai. Chúng ta thì mc sai lm, thường xuyên mc sai lm, mc sai lm ri thì rt khó sa sai.
Trong cuc khng hong kinh tế hin nay, các s liu v t l tht nghip, n nhà nước và thâm ht ngoi thương đem li cm giác kinh tế M chc chn s sp đ. Thế nhưng gi đây người M vn sng đàng hoàng bng núi tin các nước khác t nguyn cho vay. Châu Âu mi là k chu thit vi đng Euro có nguy cơ đ sp. Cơ chế chính tr M có kh năng t sa đi cho thích hp hoàn cnh, như chính sách Kinh tế mi ca Tng thng F. Roosevelt, hoc lut ci t tài chính Tng thng Obama va trình Quc hi đã và s có th đưa nước M thoát khi khng hong.
Trên lĩnh vc kinh tế, người M cũng dn đu thế gii đưa ra nhiu sáng kiến vĩ đi. Thi gian 1863-1869 h đã xây dng xong tuyến đường st Thái Bình Dương 3000 km xuyên sut Đông Tây, va góp phn quan trng thng nht đt nước, va giúp nhanh chóng phát trin kinh tế. Công trình này được đài BBC đánh giá là mt trong 7 kỳ tích ca lch s công nghip hoá thế gii và được dân M coi là biu tượng thng nht quc gia (thi gian 1861-1865 M có ni chiến, đt nước chia r sâu sc). 30 năm sau, nước Nga mi bt đu làm đường st xuyên Siberia.
Thp niên 50 h có sáng kiến xây dng mng xa l cao tc ni tt c các bang, các thành ph, khiến cho đt nước này tr nên vô cùng năng đng, người dân tha h phóng xe đi khp nơi tìm vic làm, khai thác tài nguyên. Thp niên 90 h đu tiên đ xut và trin khai xa l cao tc thông tin (gm h thng thông tin s và mng thông tin internet), dn đu thế gii tiến sang k nguyên thông tin, nh đó ngun tri thc tăng gp bi, bo đm công ngh cao phát trin như vũ bão, b xa các cường quc khác.
Hai mng xa l nói trên đã đem li cho nước M sc mnh bá ch thế gii trong 50 năm qua.
Gi đây George Friedman d báo trong thế k XXI M s hoàn tt xây dng xa l cao tc năng lượng, năm 2080 nhà máy đin trên vũ tr s bt đu phát đin v cho trái đt s dng.
Nước Mưu thế tt nht thế gii v đa lý. Đt rng và màu m, giàu tài nguyên, có nhiu con sông ln thông thương được và nhng h nước ngt khng l. Hai đi dương quan trng nht bao bc hai bên. Ngày nay tiêu đim cnh tranh đa chính tr toàn cu đã chuyn t đi lc Âu Á sang giành git quyn kim soát bin, mà v mt này Mưu thế vô đch, đã và đang kim soát toàn b các đường hàng hi, vì thế h s tiếp tc kim soát nn kinh tế toàn cu. Ưu thế này có được là nh ngay t ngày mi lp quc người M đã có tư duy bin, tc nhn thc được bin là quan trng nht, ch không phi đt lin (người Trung Quc thì ch có tư duy đt lin). Trong khi người Anh, Pháp... ch lo chiếm đt làm thuc đa thì người M lo chiếm các đo nh trên khp mi đi dương. Cui cùng Anh, Pháp... mt hết thuc đa, nhưng các đo nh M chiếm (như Hawaii, Guam, Midway...) thì còn nguyên, góp phn quan trng bo v t xa nước M trước s xâm lăng ca phát xít Nht. Người M tht khôn ngoan, hơn c cáo già Anh.
Friedman viết: trong 10-20 năm đu thế k XXI, M s gp nhng thách thc nghiêm trng, nhưng không nước nào có th thay thế v trí s 1 ca M; thế gii vn ly nước M làm trung tâm. M tp hp ngun tài nguyên ca Bc M, kim soát các đi dương và vũ tr, trin khai sc mnh bt c nơi nào. Nh dn đu thế gii v khoa hc k thut, gn đây h liên tiếp th nghim các loi máy bay vũ tr không người lái, máy bay-tên la siêu siêu âm nhm bo đm trong vòng 2 gi t lúc báo đng, M có th tn công tiêu dit bt c đa đim nào trên toàn cu.
Thí d, máy bay vũ tr không người lái (unmanned spaceplane) X-37B phóng lên ngày 22/4, sau 7 tháng hot đng bí mt trên qu đo vòng quanh Trái Đt như mt tàu vũ tr, ngày 3/12/2010 đã t đng h cánh an toàn xung mt sân bay. X-37B có th bay trong tng khí quyn như máy bay bình thường (nhưng vi vn tc gp 6-12 ln máy bay chiến đu hin đi nht và bay đ cao 60 km, không tên la phòng không nào vi ti nó), đng thi khi cn, nó có th bay vt lên qu đo Trái Đt như tàu con thoi hoc tàu vũ tr trên đó ti đa 9 tháng, bay bng pin mt tri. Gii quân s cho rng máy bay vũ tr còn nguy him hơn c vũ khí ht nhân.
Ngoài ra M cũng đang thí nghim máy bay siêu - siêu âm Falcon Hypersonic Technology Vehicle 2 vi vn tc 20800 km/h trong chương trình chế to loi máy bay không người lái có th bay trong tng khí quyn vi vn tc gn 20 ln tiếng đng (Mach 20). Nếu các thí nghim này thành công thì M s có th thc hin được mc tiêu Tn công chp nhoáng toàn c(Prompt Global Strike) vi tính bt ng cao nht.
M tiến ra thế gii như năm xưa Anh quc tiến ra châu Âu. C hai nước này đu da vào kim soát bin đ bo v li ích ca h và hiu rng cách tt nht đ tiếp tc kim soát bin là ngăn cn các nước khác xây dng hi quân. Mc tiêu đu tiên ca M là ngăn cn s xut hin mt cường quc có th bá ch lc đa Âu Á và bán đo châu Âu.
Vi s tan rã ca Liên Xô, s hn chế ca Trung Quc, s chia r ca châu Âu, hin nay nước M không gp mi đe da nào. Cho nên M đang chuyn sang mc tiêu th hai là ngăn cn s xut hin quc gia bá quyn khu vc có th trong mt thi kỳ lâu dài ln mnh tr thành mi nguy him vi h. M lp quan h tt vi Ba Lan và Th Nhĩ Kỳ nhm ngăn chn Nga vươn ra thế gii và gi Trung Đông n đnh. Vòng cung bao vây Trung Quc t Alaska, Nht, Hàn Quc, Đài Loan, Đông Nam Á đã hoàn tt. M khuyến khích s bt n ti Trung Quc bng cách bán vũ khí cho Đài Loan, nêu vn đ nhân quyn Tân Cương, Tây Tng. 

Đánh giá thp v Trung Quc và châu Âu
Lâu nay thế gii đã quen nói ti vic Trung Quc năm 2030 s vượt M v kinh tế, tr thành đi th ln nht thách thc M v mi mt, thế k XXI s không còn là ca M mà là ca Trung Quc – quc gia quán quân thế gii (t ca Lưu Minh Phúc).
Friedman cho rng v đa lý, Trung Quc ca người Hán được bao bc bi 4 tiu bang đm(buffer states) là Mãn Châu, Ni Mông C, Tân Cương và Tây Tng. Không có 4 cái đm y, biên gii Trung Quc s lùi vào trong và tr nên d b tn công. Vi 4 cái đm này, Trung Quc được an toàn, song nó ch còn là mt hòn đo cô đơn b các lc đa bao quanh; núi rng, dãy Hymalaya, các đng c Trung Á, và min đt hoang Siberia bc kín Trung Quc v mi hướng, tr hướng bin.
Phn ln dân Trung Quc sng vùng tri dài vài nghìn dm dc ven bin Thái Bình Dương. Người đông nhưng thiếu ngun nước ngt. Hu hết khu công nghip nm trong vùng vài trăm dm dc b bin. Theo s liu ca Trung Quckhong 65 triu h dân có thu nhp trên 20.000 USD/năm; 165 triu h có thu nhp t 2.000 đến 20.000 USD; hu hết s nói trên sng trong vùng 100 dm dc b bin. 400 triu h thu nhp t 1.000 đến 2.000 USD, trong khi 670 triu h thu nhp dưới 1.000 USD. Trung Quc là mnh đt ca nghèo đói và chênh lch giàu nghèo, nguyên nhân gây ra bt n ni b nước này. Đây là ngun gc khiến Trung Quc khó tr thành cường quc thế gii.
Hi thTương lai Trung Quc (Future China Global Forum) hp cui năm 2010 ti Singapore nhn đnh Trung Quc chưa có tương lai xác đnh, còn nhiu biến s khó lường. Đ đui kp M v GDP, Trung Quc cn tăng gp ba quy mô nn kinh tế (nếu M đng im).Kinh tế da vào xut khu là mt nhược đim chí t. Nếu kinh tế M suy thoái thì Trung Quc cũng suy thoái theo. Gn đây người Trung Quc nói nhiu v chuyn M là con n ca h, song trong khi kêu con n tiêu hoang thì ch n li c cho con n vay tiếp. Nhiu quân sư Trung Quc hiến kế chính ph h bán tháo công trái M phá giá đng USD) và gây sc ép v quân s... nhưng Trung Quc vn tiếp tc mua công trái M, dù có đi biu Quc hi đ ngh chia đu ngoi t d tr cho toàn dân. 
George Friedman nói Trung Quc còn yếu kém v quân s. Quân đi h ch là lc lượng bo v an ninh trong nước. Kh năng trin khai sc mnh b hn chế bi các rào cn thiên nhiên. Hi quân h ch yếu đang trong giai đon chun b [6] và chng th đe da nghiêm trng M (tuy báo mng Trung Quc thường xuyên khoe nước này lúc nào cũng có 2 tàu ngm nm sát M). Đ gii quyết các vn đ y Trung Quc cn gn hết 1 thế k.
Friedman nhn đnh: Ý tưởng châu Âu tr thành mt quc gia đa dân tc vi h thng quyết sách kinh tế thc s hp nht và lc lượng quân s toàn cu được ch huy thng nht cũng xa vi như gic mơ Trung Quc tr thành cường quc toàn cu. Qu tht, n công ca Hy Lp, Tây Ban Nha, B Đào Nha, Ireland đang đe da đng Euro sp đ. S công ty châu Âu phá sn trong khng hong kinh tế nhiu hơn công ty M tuy khng hong xy ra trước tiên M.
Nước Nga sau khi t b mô hình công nghip hoá ca Liên Xô cũ đã chuyn sang sng da vào xut khu năng lượng, do đó cơ s công nghip càng suy yếu. 
Các cường quc trong tương lai
Trong khi hin nay dư lun nói nhiu v khi BRIC thì Friedman cho rng các cường quc ni lên trong tương lai s là Nht, Th Nhĩ Kỳ, Mexico (đi th ca M) và Ba Lan (đng minh ca M).
Nht đã là mt siêu cường vi nn kinh tế th hai thế gii, có s phân phi thu nhp quc dân và cu trúc xã hi n đnh nhiu so vi Trung Quc. Nht có lc lượng hi quân ln nht châu Á và lc quân ln hơn Anh quc, dù ch là lc lượng phòng v ch chưa phi là quân đi chính quy.
Th Nhĩ Kỳ hin nay là nn kinh tế ln th 17 trên thế gii và ln nht trong các nước Hi giáo. Lc lượng quân đi ca h mnh nht trong khu vc và cũng có th là mnh nht châu Âu, tr Anh. Th Nhĩ Kỳ có nh hưởng bao trùm vùng Caucasus, vùng Balkans, vùng Trung Á và thế gii A Rp. Nếu nước Nga suy yếu thì Th Nhĩ Kỳ s ni lên như mt cường quc chính trong vùng, k c vùng Đông Đa Trung Hi. Nước này là mt cường quc hi quân được tha nhn. Chính sách đi ngoi ca h tuân theo ch nghĩa thc dng truyn thng.
Ba Lan có nn kinh tế th 18 thế gii, ln nht trong các nước v tinh ca Liên Xô cũ và ln th 8 châu Âu. Ba Lan là mt tài sn chiến lược quan trng đi vi M. Trong cuc cnh tranh mi ni lên gia M và Nga, Ba Lan đi din ranh gii đa lý gia châu Âu vi Nga và nn tng đa lý ca bt kỳ n lc nào bo v vùng Baltics. Quan h M-Ba Lan tr nên rt quan trng vì nước này có ý nghĩa chiến lược giúp M bao vây các quc gia bá quyn trên đi lc Âu Á.
Hai trong ba cường quc nói trên s là cường quc bin. Rõ ràng Nht s là nước quan trng nht.
V chiến tranh thế gii ln th ba
V chiến lược, M coi bt kỳ cường quc bin nào cũng là mi đe da vi h. Hình nh mt liên minh Nht - Th xem ra có v l lùng, song thc ra không l gì hơn liên minh Nht - Đc năm 1939. C hai nước này đu chu sc ép ghê gm phi tr thành cường quc.
Không gian vũ tr là nơi th hin sc mnh quân s M. Bt c cường quc nào mun thách thc M thì phi tiêu dit căn c quân s M trên vũ tr. Như vy ti gia thế k này M phi có cách bo v các căn c đó. Nếu M tr nên câm điếc đui mù thì mt liên minh Nht - Th s buc M phi nhượng b.
Nht - Th s bt ng tn công các căn c y. Khó tưởng tượng M s thua trong cuc chiến này. Nhưng chiến tranh s không đm máu như các cuc chiến xưa kia, vì trên vũ tr không th cha hàng triu lính.
George Friedman hư cu chuyn đi chiến thế gii ln th III s n ra vào 5 gi chiu ngày 24/11/2050 tc ngày L T Ơn: liên quân Nht - Th Nhĩ Kỳ bt ng tn công các căn c quân s vũ tr ca M, lp li kch bn Nht đánh úp Trân Châu Cng 7h55 sáng Ch nht 7/12/1941. Sau đó Nht - Th s đàm phán ngay vi M. Li dng đàm phán, M cng c lc lượng, 72 gi sau, M ch cn dùng 2 tiếng đng h đ dit hết lc lượng quan trc ca đi phương, tc các v tinh. Máy bay M s trit h toàn b các b phóng v tinh ca đi phương và giành chiến thng.
Do đâu George Friedman d báo s có chiến tranh thế gii ln th ba?
Lch s cho thy nước M xưa nay hưởng li nhiu t chiến tranh. Ni chiến (Civil War) 1861-1865 đem li s thng nht nước M. Sau hai cuc Thế chiến, M thành siêu cường. Sau chiến tranh lnh, M thành siêu cường duy nht. Cho nên M luôn luôn chun b chiến tranh, Quc hi cho phép b máy quân s ngn tin khng khiếp đ đưa KHKT quân s luôn tiến trước, sau đó chuyn thành KHKT dân s. Hu hết công ngh M đu phát trin theo cách như vy. Đin thoi di đng, tên la, v tinh, internet, h thng GPS v.v.. trước tiên do quân đi nghiên cu - trin khai, sau đó chuyn sang phc v dân s rt có kết qu.Quân s kéo kinh tế đi lên, đó là mô hình kinh tế M.
Bi vy, mt cuc chiến tranh thế gii mi s ch có li cho M. Thi kỳ hoà bình k t 8/1945 đến nay đã quá dài, khó có th kéo dài na. Thế gii không ngng xut hin các cường quc mi và h đòi công nhn v trí ca h. Và thế là chiến tranh n ra.
Mt d báo kỳ l na: trong 100 năm ti Mexico láng ging s là đi th ln nht ca M! Nước này hin có hơn 100 triu dân vi nn kinh tế 1000 t USD, th 15 thế gii, giàu nht M La tinh (năm 2006). Nhiu dân Mexico đang trn sang M, ma tuý cũng tun t đây sang M, ri tin bán ma tuý chuyn t M v nơi xut phát. Mexico s giàu mnh vi mt b phn dân sng vùng Tây Nam nước M, vùng đt h cho là ca mình. Hin tượng tăng nhanh dân M gc Mexico ti vùng ven b vnh Mexico (hin chiếm t1/5 ti 1/3 s dân trong vùng) cũng như ti California và Texas đang làm chính ph M lo lng. George Friedman d báo năm 2100 Mexico s gây chiến tranh biên gii vi M.
Chng ai sng ni 100 năm đ xem d báo nào sai hay đúng. D báo ca George Friedman cũng có th sai. Song cái có giá tr nht trong sách 100 năm ti là ch tư duy d báo rt sáng to, mnh dn, khác các phương pháp d báo truyn thng.
George Friedman không tin rng lch s đy ry nhng s vic ngu nhiên mà cái gì cũng có quy lut, xut phát t khoa hc đa-chính tr (geopolitics) mà STRATFOR tôn sùng, tc nguyên lý môi trường thiên nhiên, tình trng đa lý quyết đnh tt c. Vào mng stratfor.com bn s thy hu như tt c các bài đu phân tích theo nguyên lý đó. [Thí d Geopolitical Weekly ngày 29/6/2010 có bài “The 30 Year War in Afghanistan”; ngày 28/6 có bài “The Geopolitics of 2010 World Cup Countries”. Đến Cúp bóng đá thế gii cũng được phân tích theo đa-chính tr hc, tht thú v!]
Đa - chính tr hc có nh hưởng sâu sc ti không ít nhà chính tr hc, thí d hc thuyết Clash of Civilization ca Samuel Huntington, và bây gi nó ch đo tư duy d báo chiến lược ca George Friedman. Tính chính xác ca tư duy y ra sao, chc thế h sau mi đánh giá được./.

No comments:

Post a Comment